“`html
BBC Food
Bu yazı, tip 1 diyabetin öncesinde yer alan prediyabet konusuna odaklanmaktadır.
İngiltere’deki her dokuz yetişkinden biri, prediyabet ya da diğer bir deyişle gizli şeker hastalığı ile karşı karşıya. Bu durum, onların yakın bir gelecekte tip 2 diyabet geliştirebilme ihtimallerinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Prediyabet, kişinin kan şekeri düzeyinin normal aralığın üzerinde seyrettiği ancak henüz tip 2 diyabet tanısını almaya yetecek kadar yüksek olmadığı durumdur.
İngiltere’deki Diabetes UK kuruluşunda kıdemli klinik danışman olarak görev yapan Esther Walden, yaşam tarzındaki değişikliklerin, özellikle de beslenme alışkanlıklarının, sadece tip 2 diyabetin gelişimini engellemediğini, aynı zamanda prediyabetin de tamamen ortadan kaldırılmasına yardımcı olabileceğini belirtmektedir.
Walden, “Bazı kişiler prediyabet teşhisi aldıklarında, tip 2 diyabetin kaçınılmaz olduğunu düşünmeye başlayabilir. Ancak birçok insan, risklerini azaltma fırsatına sahiptir” diyor ve ekliyor:
“Doğru destekle, tip 2 diyabet vakalarının yüzde 50’sini sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite artışı ve kilo verme yoluyla önlemek ya da geciktirmek mümkün.”
Prediyabeti nasıl anlarsınız?
Prediyabet, çoğu zaman belirti göstermediği için fark edilmesi zor bir durumdur.
Nottingham Üniversitesi’nde beslenme ve diyetetik alanında görev yapan Dr. Amanda Avery, “Ne yazık ki birçok kişi, kan şekeri düzeyinin yükseldiğini bir taramada öğreniyor” şeklinde açıklama yapmaktadır.
Beslenme alışkanlıklarınız prediyabet oluşturabilir mi?
Prediyabet riskinizi etkileyen bazı faktörler vardır. Genetik faktörler kadar, beslenme şekliniz ve kilo durumunuz da önemlidir.
Pankreasta üretilen insülin hormonu, kan şekeri seviyelerinin dengede kalmasında kritik bir rol oynar.
Eğer kişinin vücut ağırlığı fazla ise, insülinin glikozu kontrol etmesi daha da zorlaşır.
Dr. Avery, “Aşırı vücut yağının artmasıyla, hücreler insüline daha az tepki vermeye başlar. Vücut bu durumu telafi etmek için daha fazla insülin üretecek çalışır; ancak bunun sınırları vardır” şeklinde anlatıyor.
Bu durum, aşırı yağlanmaya yol açan yaşam alışkanlıkları ve diyet ile doğrudan ilişkilidir ve prediyabet riskini artırmaktadır.
Prediyabet tedavi edilirse beslenmenizi nasıl değiştirmelisiniz?
“Her birey farklıdır, bu nedenle prediyabetli herkes için geçerli tek bir diyet yoktur” diyen Walden, bazı diyet türlerinin tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ifade etmektedir.
Araştırmalara göre, tip 2 diyabetin başlamasını engelleyebilecek ya da geciktirebilecek dört temel adım bulunmaktadır:
1. Kilonuzun yüzde 10’unu kaybetmek
Kilo verme planınıza başlamadan önce doktorunuzla görüşün. Prediyabetinizin kilonuzla ilişkili olup olmadığını ve kilo vermenin güvenli olup olmadığını öğrenin.
2011 yılında tip 2 diyabetin tersine çevrilebileceğini kanıtlayan çalışmanın öncüsü Prof. Roy Taylor, “Çoğu insan mevcut vücut ağırlıklarının yüzde 10’unu kaybettiğinde, karaciğerdeki fazla yağın azalmasını sağlar ve bu durum diyabet riskini ortadan kaldırabilir” diyor.
Burada önemli olan, ne kadar kilo kaybettiğiniz değil, toplam kilonuzun ne kadarını verdiğinizdir.
Uzmanlar, sağlıklı beslenmenin prediyabet üzerinde olumlu etkileri olduğunu belirtiyor.
“‘Obezite’ kavramı burada tam anlamıyla geçerli değil,” diyor Prof. Taylor ve “Kişi, prediyabeti kendi ‘yağ eşiğini’ aştığındaki durumda geliştiriyor ve bu eşik her birey için farklılık gösteriyor” diye devam ediyor.
Böylece, obez olarak sınıflandırılmayan kişiler de risk altında olabilir.
Uzmanlar genellikle sürdürülebilir olan düşük kalorili diyetlere karşı olsa da, Prof. Taylor özellikle prediyabet durumunda bu tür diyetlerin faydalı olduğunu belirtiyor:
“Her bireyin durumu farklıdır ama günde 800 kalorilik hızlı kilo kaybı yöntemi, tip 2 diyabetten kurtulmak için etkili bir çözüm olarak kanıtlanmıştır. NHS’in Tip 2 Diyabeti Tersine Çevirme Programı da buna dayanıyor.”
Yine de, ihtiyaç duyduğunuz besinlerden vazgeçmemenizin önemi büyüktür.
2. Yeni kilonuzu koruyun
Bazı kişiler, çok düşük kalorili diyetlerle hızlı kilo verebilir; fakat bu tür diyetlerin sürdürülebilir olması zordur.
Bu nedenle, kilonuzu uzun vadeli olarak koruyabileceğiniz sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturmak kritik öneme sahiptir.
Diabetes UK, Akdeniz diyeti, DASH diyeti, vejetaryen ve vegan seçeneklerin yanı sıra, karbonhidrat tüketimini makul seviyede sınırlamanın, tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini belirtmektedir.
Tüm bu seçenekler, lif açısından zengin ve glisemik indeksi düşük beslenme biçimleridir; bu da genel sağlık için faydalıdır.
Şeker içeren içecekler ve işlenmiş gıdalar, tip 2 diyabetin en büyük tetikleyicilerindendir.
3. Bazı gıdalardan uzak durun
Araştırmalar, bazı yiyecek ve içeceklerin tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle, bunların azaltılmasının faydalı olması ihtimal dahilindedir.
Walden, dikkat edilmesi gereken bazı gıdaları şu şekilde sıralıyor:
Şekerli içecekler
Yüksek kalori içeren ancak tokluk hissi vermeyen bu içecekler, kilo alımına yol açabilir ve kan şekeri seviyelerinde dalgalanmalara neden olarak insülin direncini olumsuz etkileyebilir.
Kırmızı ve işlenmiş etler (sığır, kuzu, domuz eti, jambon ve sosis gibi)
Dünya Sağlık Örgütü, aşırı miktarda kırmızı ve işlenmiş et tüketiminin tip 2 diyabet ile bağlantılı olduğunu vurgulamaktadır.
Rafine karbonhidratlar (şekerli atıştırmalıklar, beyaz ekmek, şekerli kahvaltı ürünleri)
Yüksek nişasta ve düşük lif içeren beslenme şekilleri, tip 2 diyabet riskini artırıyor. İşlenmiş gıdalar genellikle lif bakımından düşüktür.
Patates (özellikle kızartıldığında)
Diabetes UK, patatesin fazla tüketiminin tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ifade etmektedir. Bunun arkasında ise patatesin yüksek glisemik indekse sahip olması yatmaktadır.
Yaban mersini, tam tahıllar ve yoğurt gibi gıdalar, diyabet riskini azaltmada yardımcı olabilir.
4. Diyabet riskini azaltan gıdaları tercih edin
Walden, tip 2 diyabet riskini azaltabilecek araştırmalarla desteklenmiş şu yiyecek ve içecekleri tüketmeyi öneriyor:
Meyve ve sebzeler (özellikle yeşil yapraklılar, yaban mersini, üzüm ve elma)
2012 yılında yapılan bir çalışmada kök sebzeler ve yeşil yapraklıların risk azaltıcı etkisi kanıtlanmış, 2013’te yaban mersini, üzüm ve elma, diyabet riskini en çok azaltan meyveler olarak bulunmuştur.
Tam tahıllar
Birçok çalışma, tam tahıl tüketiminin artırılmasının tip 2 diyabet riskini azalttığını göstermektedir. 2015 yılında üç porsiyon (yaklaşık 45 gram) tam tahıl tüketmenin riski yüzde 20 oranında azaltabileceği bulunmuştur.
Yoğurt ve peynir
Günlük süt ürünleri tüketiminin diyabet riskini yüzde 5 azalttığı, bu ürünlerin az yağlı olmaları durumunda bu oranın yüzde 10’a ulaştığı öne sürülüyor. 2016 yılında düzenli yoğurt tüketimiyle diyabet riskinin yüzde 14 oranında azaldığı gözlemlenmiştir.
Şekersiz çay ve kahve
Düzenli kahve tüketiminin (kafeinli veya kafeinsiz) tip 2 diyabet riskini azalttığı anlaşılmaktadır. Ek olarak, çay tüketimi de benzer sonuçlar vermektedir.
Küçük, sürdürülebilir yaşam tarzı değişiklikleriyle sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür.
Panik yapmayın
Prediyabet tanısı almak, kaygı verici olabilir; ancak Dr. Avery, bu durumu sağlığınızı iyileştirme ve tip 2 diyabetten koruma fırsatı olarak değerlendirmenizi öneriyor.
Eğer beslenmenizi tamamen değiştirmek zor geliyorsa, küçük ve ulaşılabilir adımlarla başlamayı deneyin.
Avery, “Özellikle sağlıklı bir kiloya ulaşmanıza yardımcı olacak küçük beslenme değişiklikleri büyük etkiler yaratabilir” diyerek vurguluyor.
“`
